جمهوری اسلامی ایران به عنوان مولود انقلاب اسلامی ایران، تجربه‌ای جدید از الگوی حکمرانی و مدیریت عالی در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به شمار می‌رود. در این نظام حکمرانی لازم است ویژگی‌های مدیران و مسئولان آن همچون شهید قاسم سلیمانی نیز بررسی شود تا میزان انطباق آن‌ها با تعالیم دینی و سیره عملی اهل بیت(ع) الگوی مناسبی برای سایر مدیران ما باشد.
بنابراین هدف از پژوهش حاضر پاسخگویی به این پرسش است: میزان تأثیرپذیری سردار شهید حاج قاسم سلیمانی از کلام امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه چگونه بوده است؟ به عبارت دیگر، کدام یک از ابعاد شخصیتی و مدیریتی شهید با تأثیرپذیری از کلام امام علی(ع) صورت پذیرفته است؟ اثرگذارترین و اثرپذیرترین بعد در سبک مدیریتی ایشان کدام است؟ ابعاد اصلی در سبک مدیریتی منطبق بر مدیریت علوی شهید سپهبد قاسم سلیمانی چه بود و ارتباط این ابعاد با یکدیگر چگونه است؟
۱- عدالت‌طلبی
انسان در پرتو عدالت، به کمال اخلاقی و بلوغ معنوی دست می‌یابد و نظام اجتماعی بر پایه عدالت، به والاترین اهداف رشد و توسعه نائل می‌شود. پیامبران بزرگ الهی، علاوه بر برخورداری از مقام و موقعیت شگفت‌انگیز روحانی و معنوی‌شان، همگی منادی عدالت و برپا کننده قسط و دادگری بوده‌اند.
از امام علی(ع) پرسیدند: عدل برتر است یا بخشش؟ آن حضرت فرمود: عدل و عدالت هر چیزی را در جای خود می‌نهد، در حالی که بخشش آن را از جای خود خارج می‌سازد. عدالت، تدبیر عمومی مردم است، در حالی که بخشش، گروه خاصی را شامل است. اگر ما این تعریف و معنایی را که حضرت از عدالت اجتماعی ارائه دادند، در کنار تعاریف دیگر حضرت برای عدالت قرار دهیم می‌توانیم عدالت اجتماعی را از منظر امام علی(ع) این گونه تعریف نماییم: عدالت اجتماعی عبارت است از تدبیر جامعه و امور مردم، به گونه‌ای که هر چیزی در جای خویش قرار گرفته و حق کسی ضایع نگردد. با توجه به اینکه سردار شهید حاج قاسم سلیمانی همچون سایر مسائل دینی و اعتقادی اهمیت ویژه‌ای به مقوله عدالت‌خواهی داشتند، همواره افراد را به عدالت‌خواهی دعوت نموده و به تبیین آن می‌پرداختند.
بنابراین در سخنان خود فرمود: «از مشخصه‌های مهم اسلام ناب در نظریه رهبری ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی، دفاع از مظلومان، امیدبخشی، از بین بردن ترس و جهل از جامعه است». به نظر می‌رسد این سخنان سردار سلیمانی در ارتباط با فرمایشات امام علی(ع) است.
۲- مسئولیت‌پذیری
یک مدیر برای تصدی مسئولیت باید از علم و دانش و تجربه لازم برخوردار باشد.
در این باره نامه‌ای از آن حضرت(ع) به یکی از کارگزاران خود هنگامی که او را برای گردآوری زکات فرستاده موجود است که در آن نامه می‌گوید: او را به ترس از خدا فرمان می‌دهم، چه در امور نهانی و چه اعمال پوشیده از نظرها. جایی که جز خدای ناظر اعمال او نیست و جز خدای کارسازی نبود.
فرمانش می‌دهم که به آشکارا اطاعت خداوند نکند و در نهانکاری به خلاف آن، زیرا کسی که نهان و آشکارش و گفتار و کردارش یکی باشد، امانت خدا را ادا کرده و در عبادتش اخلاص ورزیده. او را فرمان می‌دهم که مردم را نرنجاند و دروغگویشان نخواند و تهمت ننهد. سردار سلیمانی با اشاره به سفارشات امیرالمؤمنین به امام حسن(ع) می‌گوید: «تمام ویژگی‌های یک مسئول موفق در این سفارش آمده است. انسان تنها یک بار زندگی می‌کند.
بنابراین باید در احوال امت‌های گذشته تدبر کرده و با استفاده از تجربیات گذشتگان با عمل و رفتار درست خود به اداره امور بپردازد. حسن تدبیر، آینده‌نگری، قدرت تجزیه و تحلیل مسائل یکی دیگر از ویژگی‌های تخصصی یک مدیر موفق است و نقش آن مدیر یک منبر بالاتر است، چون اگر جامعه به سمت صلاح یا غیرصلاح حرکت کند به مدیر آن جامعه برمی‌گردد، مدیر دامنه‌ها را متأثر می‌کند و دینداری و امانتداری مدیر بر جامعه اثر دارد».
این‌ها نکات روانی بسیار مهم در مسئله جمع‌آوری حقوق بیت‌المال و به یک معنا در تمام امور مربوط به مدیریت است که در منش سردار نیز به عینه مشاهده شد.
۳- فرهنگ شهادت
شهید و شهادت در خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار امام علی(ع) در نهج البلاغه، نمود خاصی دارد و شهادت‌طلبی یکی از پرشکوه‌ترین و آموزنده‌ترین فرازهای زندگی امام علی(ع) است. ایشان همچنین در پاسخ به آنان که تأخیر در جنگ صفین را به دلیل ترس علی(ع) از جنگ می‌پنداشتند، فرمود: «والله لَو تظاهرت العرب علی قتالی لما وَلّیت عنها»؛ به خدا سوگند! اگر همه عرب برای نبرد با من، پشت به پشت یکدیگر بدهند، من به آن نبرد پشت نمی‌کنم.
همچنین فرمودند: «فَوالله ما اُبالی دَخَلْتُ الی المَوتِ، او خَرَجَ اِلیّ المَوتُ»؛ به خدا سوگند! باک ندارم که من به سوی مرگ بروم یا مرگ به سراغم آید. سردار شهید حاج قاسم سلیمانی اهمیت ویژه‌ای به موضوع شهادت قائل بوده و در سخنان خود با بیان اینکه تعلق انسان، وی را وادار به حرکت می‌کند و هر چه این تعلق متعالی‌تر باشد حرکت و هیجان و بی‌قراری به سمت آن بیشتر می‌شود، گفت: «در زندگی شهدا یکی از دلایل حرکت شهید به سمت شهادت، وجود همین جوشش و بی قراری است». سردار سلیمانی همچنین گفت: «امام (ره) می‌فرمایند اوج بندگی در عالم معنویت، شهادت است و بندگی خالصانه و عبودیت منجر به شهادت می‌شود».
۴- مهم دانستن امر جهاد
بهترین بیان برای نشان دادن موقعیت جهاد در جامعه اسلامی و ترغیب امت به آن، بیان نورانی حضرت امیرالمؤمنین(ع) است که می‌فرماید: «حقیقت این است که جهاد دری است از درهای بهشت که خداوند آن را به روی دوستان خاص خود باز می‌کند». بعد حضرت امیر در ادامه کلام خود سه خصیصه مهم برای مجاهد فی سبیل الله ذکر می‌کند: «لباس، زره، سپر». به عبارت دیگر لباس، انسان را از سرما و گرما و رسوایی حفظ می‌کند. انسان متقی و باتقوا هم از آسیب گناهان در امان و هم در میان مردم محترم است.
امتی که برنامه جهاد دارد لباس مصونیت از آسیب دشمنان به تن کرده و در دنیا سربلند و عزیز است.
انسان مجاهد در میدان مبارزه دارای زره و سپر محکم خواهد بود که هیچ گاه مورد طمع دشمنان قرار نخواهد گرفت و همیشه از هر خطری در امن و امان است. سردار شهید حاج قاسم سلیمانی با تأثیرپذیری از روحیه جهادی معصومین(ع) خطاب به مدافعان حرم می‌فرماید: «جهاد یک دریچه خاص برای اولیای خداست.
یقین بدانید شما برای این انتخاب شده‌اید، چه این را حفظ کنید و چه نکنید. اما برادران، در راه خدا جهاد می‌کنید، حقش را می‌گیرید.
حقش صفات مجاهدان را داشتن است که این‌ها را امیرالمؤمنین در دوره غربت خود در کوفه و عراق ذکر می‌کند. این صفات بسیار مهم است و شما به خیلی از آن‌ها شباهت دارید».
ایشان در ادامه می‌فرماید: «کجایند کسانی که وقتی دعوت به اسلام می‌شدند، سریعاً قبول کرده و حرکت می‌کردند، قرآن را می‌خواندند و در پی حاکم کردن قرآن بودند، مثل یک شتری که به سمت بچه خود می‌رود، به سمت جهاد حرکت می‌کردند و می‌رفتند در همه جاهایی که اسلام نیاز داشت و طلب می‌کرد».
۵- توجه ویژه به جوانان
معصومین(ع) و به‌ویژه امام علی(ع) در تمامی زمینه‌ها توجه ویژه‌ای به جوانان داشته و آن‌ها را به خودسازی و افزایش معنویت فراخوانده است. از بیانات امام علی(ع) نهج‌البلاغه پیام‌هایی بدست می‌آید که شامل موارد زیر است؛ خواستنی‌های حرام دنیا، همانند بیماری وبا، برای همه مردم مشکل‌ساز است. باید از زندگی دنیا به قدر ضرورت و نیاز برداشت کرد. کسی که احساس بی‌نیازی را در اندیشه‌اش تقویت کند، در آسایش خواهد بود. کسی که به دنیای حرام عشق بورزد، ذهنش پر از اندوه می‌شود.
افراد دنیاطلب گرفتار غم‌هایی هستند که هرگز نمی‌توانند از دست آن‌ها رهایی یابند. انسان مؤمن فردی است که دنیا را به چشم مکانی برای آموختن پندها می‌نگرد. کسی که عاشق زندگی دنیاست، با فرارسیدن مرگ، دچار وحشت می‌شود.سردار شهید حاج قاسم سلیمانی نیز در مجال‌های مختلف جوانان را به خودسازی و دوری از تعلقات پست دنیوی فراخوانده است.
«در مقابل تهاجم، عناصر خودی می‌توانند بایستند. عناصر مؤمن خودی را، هرجا که هستند، گرامی بدارید». سردار سلیمانی با اشاره به موضوع شهادت و اخلاص شهدای مدافع حرم و ستایش اعمال آن‌ها گفت: «جوانان نباید به دنبال تعلقات پست دنیوی باشند».
۶ پایبندی به ایدئولوژی
ایدئولوژی و رهبری انقلابی دو مورد از مهم‌ترین عوامل رخداد انقلاب به شمار می‌روند. از فرمایشات امام علی(ع) است که فرمود: پیروزی به دوراندیشی است و دوراندیشی به جولان اندیشه و اندیشه به نگاه داشتن اسرار است. امام علی(ع) در این گفتار حکیمانه و پرمایه در سه جمله کوتاه، رمز پیروزی در کارها را بیان می‌کند. نخست می‌فرماید: پیروزی در گرو تدبیر است. در جمله دوم می‌فرماید: حزم و دوراندیشی در گرو به کارگرفتن فکر است.
در سومین و آخرین جمله حکمت‌آمیز فوق می‌فرماید: تفکر صحیح در گرو نگهداری اسرار است. سردار سلیمانی با بیان اینکه رهبری و ایدئولوژی ملت ایران مهم‌ترین علل پیروزی ملت ایران است، می‌گفت: «موضوعی که رهبر انقلاب اسلامی بر آن تأکید دارند یا از آن اجتناب می‌کنند، همه حکمت‌هایی دارد که پنج یا ۱۱ سال بعد آن حکمت را درک خواهیم کرد».
نظر شما